સુરત શહેરની પાણીની વધતી જતી માંગને પહોંચી વળવા વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કરવાનું બની ગયું છે આવશ્યક
શહેર વિકાસ યોજના ર૦૩પમાં માંગ અને પુરવઠા વચ્ચેના અંતરને ભરવા માટેના એક ઉકેલ તરીકે ફરજિયાત વરસાદી પાણીના રિચાર્જિંગનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરાયો છે : ડો. એસ.એમ. યાદવ
સુરત: ધી સધર્ન ગુજરાત ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રી દ્વારા શુક્રવાર, તા. ર૪ ડિસેમ્બર, ર૦ર૧ના રોજ સાંજે પઃ૩૦ કલાકે સમૃદ્ધિ, નાનપુરા, સુરત ખાતે રૂફટોપ ઉપર રેઇન વોટર હાર્વેસ્ટીંગ કેવી રીતે કરશો? તે વિષય ઉપર સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં નિષ્ણાત વકતા તરીકે એસવીએનઆઇટીના પ્રોફેસર ડો. એસ.એમ. યાદવે રૂફટોપ વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કેવી રીતે કરી શકાય ? તથા તેની જરૂરિયાત વિશે મહત્વની જાણકારી આપી હતી.
ચેમ્બરના ઉપપ્રમુખ હિમાંશુ બોડાવાલાએ સેમિનારમાં સર્વેને આવકારી જણાવ્યું હતું કે, દક્ષિણ ગુજરાતમાં કૃષિ અને ઔદ્યોગિક વિસ્તારો વધારે છે. દરિયાકાંઠાની નજીકના પ્રદેશમાં ખારાશના પ્રવેશને કારણે પીવાલાયક પાણીની અછત ભાસે છે. એક તારણ મુજબ, દક્ષિણ ગુજરાતમાં ૪૦ ટકા વરસાદનું પાણી દરિયામાં જાય છે. જો કે, સુરતમાં ચોમાસા પછી મોટા ભાગના વિસ્તારોમાં ભૂગર્ભ જળ સ્તર બે મીટરની ઊંડાઈએ પરત આવે છે. પરંતુ વરસાદી પાણીના વ્યયને બચાવવા માટે આપણને એક મજબૂત મિકેનિઝમની જરૂર છે, જે પાણી જેવા અમૂલ્ય સ્ત્રોતને બચાવી શકે.
એસવીએનઆઇટીના પ્રોફેસર ડો. એસ.એમ. યાદવે સુરત શહેર માટે પાણી પુરવઠાનો મુખ્ય સ્ત્રોત એવા ઉકાઈ જળાશય સંપૂર્ણપણે સુકાઈ જશે તો સુરત શહેરનું શું થશે ? તેવો ભય વ્યકત કર્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભૂતકાળમાં સુરતમાં ઉકાઈ જળાશયમાં પાણીની અછતને કારણે પુરવઠાના કલાકો પર પ્રતિબંધનો સામનો કરવો પડયો હતો. શહેર વિકાસ યોજના ર૦૩પમાં માંગ અને પુરવઠા વચ્ચેના અંતરને ભરવા માટેના એક ઉકેલ તરીકે ફરજિયાત વરસાદી પાણીના રિચાર્જિંગનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે કહયું હતું કે, સુરત શહેરમાં ૧૦૦૦ ચોરસ ફૂટના રૂફ ટોપ વિસ્તારમાંથી ૭પ,૦૦૦ લિટર પાણીનો સંગ્રહ કરી શકાય છે, જે ચાર લોકોના પરિવાર માટે ૧ર૦ દિવસ માટે પૂરતું છે.
એસવીએનઆઇટી કેમ્પસમાં અત્યારે રપ ફૂટની ઊંડાઈએ પાણી ઉપલબ્ધ છે અને સમય જતાં તે વધુ નીચે જઈ શકે છે. વરસાદનું પાણી સરળતાથી બોર હોલમાં ડાયવર્ટ કેવી રીતે કરી શકાય? તે અંગે તેમણે સમજણ આપી હતી. તેમણે કહયું હતું કે, પ્રથમ વરસાદના પાણીને ફ્લશ કર્યા પછી, બજારમાં સરળતાથી ઉપલબ્ધ ઓનલાઈન ફિલ્ટર્સનો ઉપયોગ કરીને અથવા ટોચ પર દોઢથી બે મીમી કદની બરછટ રેતી, પાંચથી દસ મીમીની કાંકરી, તળિયે પાંચથી વીસ સે.મી.ની કદ અને પથ્થરોનો ઉપયોગ કરીને બનાવેલ ફિલ્ટરનો ઉપયોગ પાણીને સારી રીતે રિચાર્જ કરવા માટે કરી શકાય છે. એના માટે દરેક સ્તરની જાડાઈ લગભગ ૦.૩૦ મીટર હોવી જોઈએ. પાણીને ભૂગર્ભમાં અથવા જમીનની ઉપરની બંધ ટાંકીમાં સંગ્રહિત કરી શકાય છે. ભૂગર્ભ ટાંકીના મેન હોલને ખોલ્યા વિના પાણી પંપ કરવા માટે આ ટાંકીની ટોચ પર પંપ લગાવી શકાય છે. અન્ડર ગ્રાઉન્ડ સ્ટોરેજ માટે પાણીની ટાંકીમાં સુર્યપ્રકાશ નહીં જાય તેનું ધ્યાન રાખવાનું હોય છે.
ડાંગ જિલ્લામાં ર૧૦૦ મીમી વરસાદ પડે છે, પરંતુ ડાંગ જિલ્લાના લોકો ઉનાળામાં પાણી વિના વલખા મારે છે. લોકો પાણીનો સંગ્રહ કરે છે અને તેનો ઉપયોગ કરે છે. તેમણે ત્યજી દેવાયેલા વેલને કેવી રીતે રિચાર્જ કરવું તે પણ સમજાવ્યું હતું. તેમણે કહયું કે, ત્યજી દેવાયેલા કુવાને રિચાર્જ કરતા પહેલા કુવામાં પાણીનું સ્તર માપવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ આ કુવામાં અંદાજે પ૦૦૦ લીટર પાણી આપવામાં આવે છે. જો આ પાણી કુવા દ્વારા શોષાય છે તેના કરતાં તે રિચાર્જિંગ માટે યોગ્ય છે. આ ખાડાની આસપાસ ર.૭ મીટરની ઊંડાઈ ધરાવતો ૩ મીટર બાય ૩ મીટર જેટલો ખાડો ખોદવામાં આવ્યો છે. પાણી રિચાર્જ કરવા માટે આ પાઇપ પર એકાંતરે સ્લિટ્સ બનાવવામાં આવે છે. આ ખાડો મોટા કદના પથ્થરોથી ભરેલો છે, જે ખાડાની એક તૃતીયાંશ ઊંડાઈમાં લગભગ ર૦–૩૦ સે.મી. આ પછી તેની ઉપર ૧પ–ર૦ સેમી પત્થરો ફેલાવવામાં આવે છે. ટોચનું સ્તર માટીથી ભરેલું છે અને તેના પર પારગમ્ય દંડ જાળી નાખવામાં આવે છે. આ ઝીણી જાળી ઝીણી રેતીથી ઢંકાયેલી છે. આવી રીતે કુવો રિચાર્જ માટે તૈયાર થાય છે.
ચેમ્બરની ગ્રીન બિલ્ડીંગ કમિટીના ચેરમેન નિલેશ શાહે સેમિનારનું સંચાલન કર્યું હતું. અંતે ચેમ્બરની ગ્રીન બિલ્ડીંગ કમિટીના એડવાઇઝર સંજય પંજાબીએ સર્વેનો આભાર માની સેમિનારનું સમાપન કર્યું હતું.
